Толь гэхээр эн тэргүүнд юмны гадаад дүр төрхийг хардаг, өнгөлсөн шилэн гадаргуу гэсэн үндсэн утга нь бидний ой тойнд буух нь нийтлэг.  Мөн энэхүү үгтэй ижил бичигддэг ч үгсийг эхний үсгээр нь толгойлж, тайлбар бичсэн номыг толь (толь бичиг) хэмээдэг. Энэ хоёр юмын хэлбэр төрх нь өөр боловч тухайн зүйлийг яг байгаагаар нь тодорхой үнэн харуулах гэсэн чанад агуулга нь нэг юм.

Аливаа  толь бичиг нь өөр хоорондоо ялгаатай олон төрөл байх ч гол онцлогоор нь  хэлний толь, нэвтэрхий толь гэж хоёр зүйл болгодог.

• Хэлний толь нь тухайн хэлний үгийг жагсаан бичиж, бичлэг, дуудлагыг журамлаж, утга хэрэглээг тайлбарлахын зэрэгцээ харь хэлний утга таацах үгтэй нь дүйлгэсэн байдаг.
• Нэвтэрхий толь нь хүн төрөлхтний мэдээгүй, шийдэж амжаагүй гол гол асуудлыг нэгтгэн, нэгэн мөр болгож гарган тавьдаг бөгөөд энэ нь мөн цаашдын нарийн судалгаанд зориулснаараа шинжлэх ухааны ач холбогдолтой. Үүний хамгийн хамгийн түгээмэл хэрэглээтэй, чухал хэрэгцээтэй нь хэлний толь юм. Гэхдээ манай  өнөөгийн нийгэмд  хэл шинжлэлийн мэргэжилтэн, багш, хэл судалж байгаа сурагч оюутан л толь бичиг хэрэглэх ёстой гэсэн ташаа ойлголт тогтсон байдаг. Үүнийг сөргүүлэн энгийн нэг жишээ дурдахад: Та шинжлэх ухааны аль нэгэн салбарын мэргэжилтэн боллоо гэхэд өөрийн эзэмшсэн мэдлэг чадвараа хэлээр дамжуулан мэдээлж, ойлгуулж, тайлагнаж, хөгжүүлдэг. Гэхдээ үүнд эх хэл чухал гэдгийг төдийлөн анзаарахгүй байна л даа. Эх хэлээрээ зөв бичиж, найруулах ул суурь нь эх хэлний толь бичгийг хэрэглэж хэвших юм.

Монголчуудын толь бичгийн хөгжлөөс дурдвал  “Мэргэд гарах орон нэрт тогтоосон даяг” (1742), “Хорин нэгтийн тайлбар толь” (1743), “Гучин зургаатын тайлбар толь” (1746) болон 1929 онд гарсан С.Шагж “Эрэхүйеэ хялбар болгон зохиосон монгол хэлний тайлбар чандманийн эрхᠨ” зэрэг болно.  Харин  Монгол улс 1946 онд кирил бичигт шилжсэнээс хойш гарсан анхны толь бичиг нь 1966 онд  хэвлэгдсэн анхны “Монгол хэлний товч тайлбар толь” юм.  Энэхүү толь бичиг нь анхны гэдгээрээ илүү үнэ цэнтэй бөгөөд тухайн үеийнхээ шаардлагыг хангаж байсан нь дамжиггүй.

Түүнээс хойш нийгмийн эрэлт хэрэгцээ, шаардлагаас үүдэн олон төрлийн толь бичиг гарсан байх бөгөөд толь бичгүүд зохиогдох явцдаа толь бичгийн стандартыг бий болгосон байх юм. Энэхүү стандартад нийцсэн толийн нэг нь 2016 онд  хэвлэгдэн гарсан “Монгол хэлний тайлбар толь”-оос юм. Уг толь 60 гаруй мянган толгой үгтэй,толгой үг бүр монгол бичгийн хадмалтай, Монголын нийгмийн хөгжил дэвшлийг илэрхийлсэн шинэ үг хэллэгийг бүрэн багтаасан гэдгээрээ онцлогтой.

Мөн “Монгол хэлний хэвшмэл хэлцийн толь” (2012), “Монгол хэлний өвөрмөц хэлцийн толь” (2012), “Монгол хэлний хуучин үгийн толь” (2013),  “Монгол хэлний эсрэг үгийн толь” (2013), “Монгол хэлний харь үгийн толь” (2014),   “Монгол хэлний иж  үгийн толь” (2015)  гэхчилэн олон арван толь бичиг хэвлэгдэн гарчээ.

Бид зүсээ үзэмжтэй байлгахын тулд өдөр бүхэн өөрийгөө тольддогтой адил оюунаа хөгжүүлэхийн тулд толь бичгээс үг ойлголт, бүрийн утга учрыг нарийн тодорхой мэдэж, нийтээрээ нэгдсэн ойлголттой байвал хялбар ойлголцох болно.