Хууль дээдлэх ёс

Хууль дээдлэх үндсэн хэм хэмжээ нь хэн ч хуулиас дээгүүр байхгүй байх явдал юм. Өөрөөр хэлбэл хүн бүр хуулийн өмнө тэгш эрхтэй, хуульд захирагдах ёстой гэсэн үг. Хууль нь шударга үнэнд тулгуурласан байдаг тул хэн ч хуулийн эсрэг сөрөг үйлдэл гаргадаггүй. Иргэн ямар ч хариу үйлдэлгүйгээр хуулийг дээдлэн түүнд захирагдах ёстой. Учир нь хууль тогтоох эрх бүхий байгууллагаас баталсан бичмэл хуулийг засгийн газраас биелэлтийг хангуулах үүрэгтэй бөгөөд харин иргэн хүн тэрхүү хуулийг дээдлэн хүндэлж сахих нь хуулийн биелэлтийн үйл явц юм. Энэ нь тоталитар дэглэм, хуулийг үл хүндэтгэх байдлаас эрх зүйт төрийг хамгаалах зорилготой. Тиймээс хууль дээдлэх нь нийгмийн эмх замбараагүй байдал үүсгэх, дарангуйлал тогтоохгүй байх үндэс юм.

Эрх зүй нь нийтийн дээд хүсэл зориг, дуу хоолойг илэрхийлж нийгэмд эерэг үүрэг гүйцэтгэн эрх зүйн болон бизнесийн менежментийн эрсдэлийн харилцааг зохицуулахаас илүүтэйгээр чухал үүрэг нь засаглалын тогтвортой байдал, иргэд, бизнес эрхлэгчдийн сайн сайхан амьдралыг хамгаалах явдал юм. Тухайлбал, хууль дээдлэх ёс болон түүний гол үүрэг нь хувь хүний эрх, эрх чөлөө болон аж ахуйн нэгж, хуулийн этгээдийн эрх, эд хөрөнгийн халдашгүй байдал, хамгаалах юм.

 Эрх зүйн тогтолцооны ил тод байдал

"Хууль эрхзүйн үндсэн ойлголт, хүртээмж  байхгүй тохиолдол хууль дээдлэх ёс оршин тогтнохгүй"

Энэ нь  эрх зүйн үндэсгүйгээр хууль дээдлэх ёс  оршин тогтнохын аргагүй гэсэн үг юм. Хууль дээдлэх  гэдэг нь ил тод эрхзүйн тогтолцоо, бүгдэд хүртээмжтэй хялбар хүрэхүйц тодорхой хуулийн багц, хүчтэй шаардлагын бүтэц, хараат бус шүүх засаглалын төр, иргэн болон бусад байгууллагын эрх мэдлийг дур мэдэн ашиглахын эсрэг иргэдийг хамгаалахад оршин тогтнодог. Зарим улс орнуудад дундаж иргэн, аж ахуй нэгж эрхлэгчдэд ажиллахад хэцүү байдаг ба тэр ч байтугай өмгөөлөгчдийн   эрх зүйн ил тод байдал  хууль тогтоомжоор хязгаарлагддаг.

 Эдийн Засгийн хөгжил ба хууль дээдлэх 

 “Хуулийг дээдэлснээр эдийн засгийн шинэчлэлийг бий болгож, нийгэм, улс төр, эдийн засгийн нөөц бололцоог бий болгодог”

Хуулийг дээдэлснээр нийгэмд ач холбогдолтой, гүн гүнзгий эдийн засгийн хөгжилтэй байна гэдэгт би итгэдэг. Бат бөх эдийн засаг нь тодорхой хууль тогтоомж байгаа эсэхээс хамааралтай. Тодорхой хууль тогтоомж гэдэгт нь нийгэм ба худалдаа зохицуулах, хүчтэй, шударга хууль сахиулах шүүх хамаарахгүй, гэрээ багтдаг. Гэрээнд нь иргэн, нийгмийн тогтсон хуулиуд, гадаадын хөрөнгө оруулагчдын эрсдэл, итгэлийг тусгадаг. Итгэл нь эрсдэл бий болох хүчээс хамгаалагдсан байдаг.

Хуулийг дээдэлсэнээр  хүмүүс болон байгууллагуудад  хүсэл мөрөөдөл, эрмэлзлээ  биелүүлэх боломж олддог.  Сурталчилгааг өргөжүүлэх, удирдагчийн бодол санаа, чөлөөтэй түгээх сургалт, боловсролын форум  зэрэг эдийн засгийн хөгжлийг шийдвэрлэж, хууль дээдлэх олон төрлийн арга зам бий.